Auteur: Lion King
Af en toe komen mij kreten ter ore in de trend van: het volk heeft veel te weinig zeggenschap of de rechters zijn partijdig of het parlement is de ja-knikker van de Overheid. Om een gedegen inzicht te krijgen over het reilen en zeilen in de rechtstaat Cyberië is het van belang om de functies te onderscheiden van de Overheid, het Parlement en de rechtspraak.
De inrichting van een staat is om vele redenen van grote betekenis. Voor de bescherming van zijn vrijheid is de burger op de staat aangewezen. Tegelijkertijd kan de staat een bedreiging voor die vrijheid vormen, want de staat heeft in velerlei opzicht macht over de burger.
Een theorie over de vraag hoe de vrijheid van het individu zo goed mogelijk kan worden beschermd tegen de macht van de staat is de Trias Politica. Deze leer is als volgt in het kort te omschrijven.
Wanneer teveel staatsmacht wordt geconcentreerd in één hand of bij een kleine groep gezagsdragers (het kenmerk van een dictatuur) vormt de staat een regelrechte bedreiging voor de vrijheid van de burger. Er is dan sprake van machtsconcentratie, en voor tirannie moet dan worden gevreesd. Machtsconcentratie leidt immers gemakkelijk tot machtsmisbruik, waardoor de vrijheid van de burgers ernstig in het gedrang kan komen. Om deze gevaren te keren is het beter om de staatsmacht zoveel mogelijk te spreiden door de macht te verdelen over een drietal staatsorganen, te weten een wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.
Hierbij is elk van die organen bevoegd om een nauwkeurig begrensd gedeelte van het staatsgezag uit te oefenen. Op die manier wordt voorkomen dat één orgaan de gelegenheid krijgt alle macht aan zich te trekken. De wetgevende macht is gelegen in het stellen van algemene, voor iedere burger in gelijke mate geldende regels. De uitvoerende of bestuurlijke macht bestaat in de toepassing van die regels in concrete gevallen en in het beheer van de staat. De rechtsprekende macht wordt uitgeoefend voor de beslechting van geschillen met als basis een door de wetgevende macht gemaakte algemene regel.
De daarvoor dienende organen worden belast met niet meer dan hun eigen taak: wetgeving, rechtspraak of bestuur. Dat betekent ook dat in de verschillende organen niet dezelfde personen mogen zitten. Een lid van het parlement mag dus niet tevens rechter zijn. En een minister kan dus geen lid zijn van het parlement.
Toepassing van de Trias Politica zou er verder toe moeten leiden dat de 3 machten elkaar in evenwicht zouden houden, zodat er een systeem van checks and balances ontstaat. Het gevolg daarvan zou moeten zijn dat geen van de machten de sterkste is.
In Cyberië is het bij de verdeling van de functies wetgeving, uitvoering en rechtspraak over de 3 staatsorganen niet mogelijk gebleken de hand te houden aan een strikte scheiding van organen en functies. Zo is bijvoorbeeld de Overheid tegelijkertijd medewetgever, samen met het Parlement, zelfstandig wetgever en bestuursorgaan. De vraag kan worden gesteld of de gevallen waarin een orgaan een functie vervult, die eigenlijk bij een juiste toepassing van de Trias Politica aan een ander orgaan zou toekomen, een bedreiging vormen voor het machtsevenwicht tussen de 3 organen. Het antwoord luidt simpelweg: Neen. Het machtsevenwicht hoeft niet alleen te bestaan uit een strikt volgehouden machtsscheiding. Er is al sprake van een machtsevenwicht als het praktisch onmogelijk is dat één orgaan vrijwel alle macht aan zich kan trekken. Die doelstelling is in Cyberië zeker bereikt.
Kortom, Cyberië is een democratisch land. Weliswaar niet 100% volgens de Trias Politica, maar zeer zeker geen land waar de dictatuur (over)heerst!